Εκκαθάριση και διάλυση εταιρείας από τους πιστωτές της - Οι προϋποθέσεις και οι συνέπειες της

Τα ισχύοντα στο κυπριακό νομοθετικό πλαίσιο

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η Κυπριακή Δημοκρατία παρείχε ένα σταθερό οικονομικό-πολιτικό σύστημα το οποίο συνέτεινε στη δημιουργία ενός κλίματος ευμάρειας υποβοηθώντας στον πολλαπλασιασμό των επιχειρήσεων, ημεδαπών και αλλοδαπών που είχαν ως βάση τη χώρα μας.

Σαν φυσικό επακόλουθο, η μελέτη και ο εκσυγχρονισμός του δικαίου που διέπει την εκκαθάριση εταιρείων, μέσα σε συνθήκες ανάπτυξης, δεν ήταν ποτέ στις προτεραιότητες των αρμόδιων νομοπαρασκευαστικών οργάνων.

Με το ξέσπασμα όμως της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008, τη διάδοσή της στην Ευρώπη και την εκδήλωση της λίγο αργότερα στην Κύπρο, το νομικό αυτό πλαίσιο, το οποίο ειρήσθω εν παρόδω έχει χαρακτηριστεί από σχολιαστές ως «αποικιοκρατικό κατάλοιπο», άρχισε να εφαρμόζεται στην πράξη όλο και περισσότερο καθιστώντας έτσι επιτακτική την αναγκη εις βάθους μελέτης της λειτουργικότητας του.

Ο όρος εκκαθάριση χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη διαδικασία τερματισμού των δραστηριοτήτων της εταιρείας και της εκποίησης των περιουσιακών της στοιχείων προς όφελος των πιστωτών της για τον διακανονισμό των υποχρεώσεων και οφειλών της. Στην περίπτωση που όλες οι υποχρεώσεις της εταιρείας έχουν τακτοποιηθεί, τα περιουσιακά στοιχεία που απομένουν επιστρέφονται στα μέλη της εταιρείας. Με το πέρας της διαδικασίας εκκαθάρισης, η εταιρεία διαλύεται.

Από πλευράς νομοθετικού πλαισίου, οι σχετικές με την εκκαθάριση πρόνοιες περιλαμβάνονται στον περί Εταιρειών Νόμο. Το σχετικό άρθρο του συγκεκριμένου Νόμου, καθορίζει τρείς διαφορετικές περιπτώσεις που μια εταιρεία δύναται να εκκαθαριστεί. Αυτές είναι: από το Δικαστήριο (αναφέρεται και ως υποχρεωτική εκκαθάριση), εκούσια ή με την επίβλεψη του Δικαστηρίου.

Μια εταιρεία δύναται να εκκαθαριστεί από το Δικαστήριο αν, μεταξύ άλλων, είτε έχει αποφασίσει με ειδικό ψήφισμα να εκκαθαριστεί από το Δικαστήριο είτε είναι ανίκανη να πληρώσει τα χρέη της.

Το ερώτημα που χρήζει εξέτασης είναι σε ποιες περιπτώσεις μια εταιρεία λογίζεται ότι είναι ανίκανη να πληρώσει τα χρέη της. Ο περί Εταιρειών Νόμος καθορίζει ρητά τις περιπτώσεις αυτές:

(α) όταν πιστωτής στον οποίο η εταιρεία οφείλει ποσό που υπερβαίνει τα 852 ευρώ, επέδωσε στην εταιρεία παραδίδοντας στο εγγεγραμμένο γραφείο της, απαίτηση υπογραμμένη, και η εταιρεία για τις επόμενες τρεις εβδομάδες αμέλησε να καταβάλει το ποσό ή να το διευθετήσει προς εύλογη ικανοποίηση του πιστωτή, ή

(β) αν ένταλμα εκτέλεσης ή άλλη διαδικασία που ακολουθεί δικαστική απόφαση, εντολή ή διάταγμα οποιουδήποτε Δικαστηρίου προς όφελος πιστωτή της εταιρείας, επιστρέφεται ολικά ή μερικά ανικανοποίητο, ή

(γ) αν αποδειχθεί, προς ικανοποίηση του Δικαστηρίου, ότι η εταιρεία είναι ανίκανη να πληρώσει τα χρέη της.

Στην περίπτωση που αποδειχθεί ότι η εταιρεία είναι ανίκανη να πληρώσει τα χρέη της, το Δικαστήριο προτού εκδώσει το διάταγμα για την εκκαθάρισή της, λαμβάνει υπόψη διάφορους παράγοντες, όπως είναι οι ενδεχόμενες και μελλοντικές υποχρεώσεις της εταιρείας, ο αριθμός των ενιστάμενων πιστωτών της, η αξία και το είδος των χρεών που οφείλονται και γενικότερα οι αρχές του δικαίου και των εμπορικών ηθών.

Κατά την εκκαθάριση της εταιρείας από το Δικαστήριο η οποιαδήποτε διάθεση της ιδιοκτησίας της, περιλαμβανομένων και των αγώγιμων δικαιωμάτων, η οποιαδήποτε μεταβίβαση μετοχών ή αλλαγή της υπόστασης των μελών της εταιρείας, που γίνεται μετά την έναρξη της εκκαθάρισης, θεωρείται άκυρη, εκτός εάν το Δικαστήριο διατάξει διαφορετικά.

Τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας μεταβιβάζονται στον Επίσημο Παραλήπτη ως προσωρινό εκκαθαριστή. Ακολούθως μπορεί να καταχωρηθεί οποιαδήποτε αίτηση στο δικαστήριο για διορισμό μόνιμου εκκαθαριστή στη θέση του Επίσημου Παραλήπτη ή το Δικαστήριο μπορεί να διορίσει άλλον εκκαθαριστή. Ο εκκαθαριστής διευθετεί οποιεσδήποτε εκκρεμούσες υποθέσεις της εταιρείας, ρευστοποιεί τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας και εξοφλεί τους πιστωτές κατά σειρά προτεραιότητας όπως καθορίζεται από τον περί Εταιρειών Νόμο και ακολούθως η εταιρεία διαλύεται.

Η υποχρεωτική εκκαθάριση της εταιρείας λόγω αδυναμίας αποπληρωμής των οφειλών της αποτελεί ένα ισχυρό όπλο στα χέρια των πιστωτών της εταιρείας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αν και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέτρο πίεσης από τους πιστωτές εναντίον μιας εταιρείας για πληρωμή των οφειλών της, εντούτοις, οι πιστωτές πρέπει να μελετήσουν πρώτα το κατά πόσον η έναρξη μιας τέτοιας διαδικασίας είναι προς το συμφέρον τους.

Στον περί Εταιρειών Νόμο περιλαμβάνονται επίσης και εναλλακτικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί μια αφερέγγυα εταιρεία. Τέτοιοι τρόποι είναι, μεταξύ άλλων, ο καταρτισμός και εφαρμογή ενός σχεδίου αναδιάρθρωσης, με συμβιβασμό ή διακανονισμό μεταξύ της εταιρείας και των πιστωτών της ή μεταξύ της εταιρείας και των μελών της, καθώς και η επιλογή του διορισμού παραλήπτη για την εταιρεία. Ένας παράγοντας που θα πρέπει να εξεταστεί κατά το πρώιμο στάδιο λήψεως απόφασεων από τους πιστωτές είναι ποια επιλογή θα έχει τις περισσότερες πιθανότητες αποπληρωμής των οφειλόμενων προς αυτούς ποσών από την εταιρεία σε συνάρτηση με το κόστος της διαδικασίας και τον χρόνο που χρειάζεται να ολοκληρωθεί.

Με την διαδικασία εκκαθάρισης μιας εταιρείας λόγω αδυναμίας αποπληρωμής των οφειλών της, η ύπαρξη της εταιρείας ουσιαστικά φτάνει στο τέλος της ενώ αν ακολουθηθεί μια από τις εναλλακτικές επιλογές που περιλαμβάνονται στον περί Εταιρειών Νόμο, η εταιρεία μπορεί να εξυγιανθεί και αυτό ίσως λειτουργήσει καλύτερα τόσο προς το συμφέρον των πιστωτών της εταιρείας όσο και της οικονομίας γενικότερα.