Δήμαρχοι Λεμεσού: Χριστόδουλος Καρύδης
Οι Δήμαρχοι Λεμεσού και το έργο τους
Ο πρώτος Δήμαρχος Λεμεσού (1878-1885) και πρώτος ελληνοκύπριος Δήμαρχος στην Κύπρο.
Αρχίζουμε σήμερα μια νέα σειρά άρθρων για την Ιστορία της πόλης που θα τη δούμε από μια άλλη σκοπιά, μέσα δηλαδή από τους Δημάρχους της με την έναρξη της Αγγλοκρατίας στη Κύπρο και το έργο τους.
Θέτουμε ως χρονικό ορόσημο την Αγγλοκρατία γιατί στους προηγούμενους αιώνες και ιδιαίτερα κάτω από του καθεστώς δουλείας της τουρκοκρατίας ούτε λόγος να γίνεται για δημοκρατικό καθεστώς τοπικής αυτοδιοίκησης και οποιασδήποτε εξουσίας στις κοινότητες.
Όταν η Κύπρος έβγαινε από την 400χρονη τουρκική δουλεία και περνούσε το καλοκαίρι του 1878 υπό αγγλική διοίκηση η κατάσταση στις πόλεις και τα χωριά ήταν άθλια. Παντελής έλλειψη διοικητικής μέριμνας, ανύπαρκτη δημόσια παιδεία και υγεία.
Η Λεμεσός μια μικρή ασήμαντη και μισοερειπωμένη πόλη, πλινθόκτιστη κατά πολύ μεγάλο ποσοστό με μονώροφα σπιτάκια λίγα διώροφα και ελάχιστα τριώροφα, αριθμούσε μόλις λίγο πάνω από 6000 κατοίκους, στην πλειοψηφία Έλληνες χριστιανοί (4000) με δεύτερη κοινότητα τους Τούρκους (1600) και λίγους Λατίνους, Αρμένηδες και άλλους(460). Τρίτη σε πληθυσμό τότε, μετά τη Λευκωσία και τη Λάρνακα πόλη της Κύπρου. Εκτεινόταν γύρω από τους δύο κεντρικούς της δρόμους τον παραλιακό και την Αγίου Ανδρέου με προέκταση προς τον τουρκομαχαλλά περίπου εκεί που τον ξέρουμε και σήμερα και με ανατολικότερο όριο τον σημερινό δημοτικό κήπο που τότε βέβαια δεν υπήρχε.
Οι δρόμοι της στενοί, σκοτεινοί, άθλιοι κι αυτοί και χωματένιοι ακόμα και οι δυο «κύριοι» που αναφέραμε πιο πάνω. Η εμπορική δραστηριότητα σχεδόν ανύπαρκτη με λίγα μαγαζιά-μπακάλικα γενικού εμπορίου κάποια σκαρπάρικα, ραφτάδικα, φούρνοι για ψωμί και άλλες μικροβιοτεχνίες κυρίως επεξεργασίας προϊόντων κρασιού, χαρουπιών, βαμβακιού και σιταριού. Ζώα, κυρίως γαϊδούρια, γκαμήλες, μούλες και λίγα άλογα κυκλοφορούσαν στους δρόμους ως μόνα μεταφορικά μέσα, με ότι αυτό σήμαινε και σε «καθαριότητα», ενώ τα λιγοστά χάνια για τα ζώα και τους ανθρώπους, αποτελούσαν τα «ξενοδοχεία» της εποχής, εκπέμποντας και την ανάλογη... «ευωδιά» σε όλη την πόλη.
Δημοτικές αγορές δεν υπήρχαν. Τα κρεοπωλεία και άλλα εμπορικά φρέσκων τροφίμων και χορταρικών απλώνονταν στους δρόμους εκτεθειμένα στον ήλιο και την σκόνη και στην καλύτερη περίπτωση κάτω από πρόχειρες καλύβες αλλά πάντα σε άθλιες υγειονομικές συνθήκες, με τις μύγες να περιφέρονται και να παχαίνουν! Οι πολλές πλημμύρες λόγω παντελούς έλλειψης αντιπλημμυρικών έργων (εκείνη του 1880 «θέρισε» πολλά σπίτια), οι σεισμοί, η ανεξέλεγκτη εγκληματικότητα και πολλές άλλες αιτίες επιδείνωναν ακόμα περισσότερο την εξαθλίωση της Λεμεσού.
Την κατάσταση αυτή είχε να αντιμετωπίσει ο πρώτος Άγγλος διοικητής της Λεμεσού Falk Warren επικεφαλής όλων των (ανύπαρκτων βασικά) δημόσιων υπηρεσιών της, δίδοντας την υπόσχεση να την κάνει σύντομα «το στολίδι της Μεσογείου». Πράγμα που έγινε μέσα σε μερικές δεκαετίες, όχι βέβαια χάρη στην «στοργική διοίκηση» του αλλά χάρη στην προοδευτικότητα και εργατικότητα των κατοίκων της που δεν τα έβαλαν κάτω και δεν απογοητεύτηκαν όταν διαπίστωσαν τα κούφια λόγια των νέων κατακτητών που με εξαίρεση τα πρώτα βασικά έργα υποδομής, τους γονάτιζαν με νέες βαρύτερες από τους προηγούμενους κατακτητές φορολογίες. Ύστερα από τα πρώτα εξωραϊστικά έργα που έκαναν οι Άγγλοι όπως η πρώτη αποβάθρα της Κύπρου (1879), για να ξεφορτώνουν βασικά τις δικές τους προμήθειες για τον στρατό τους, τα κτίρια του διοικητηρίου και τελωνείου εκεί που σήμερα είναι το παλιό λιμάνι, ώστε να ασκούν καλύτερα την φορομπηκτική πολιτική τους, την οργάνωση της υπαίθριας αγοράς και κάποια άλλα, γρήγορα ξέχασαν τα λόγια τους και επιδίδονταν πλέον στο να μαζεύουν τις 90.000 λίρες τον χρόνο που ήταν το δήθεν «ενοίκιο» που έπρεπε να πληρώνουν στην Τουρκία για την παραχώρηση της Κύπρου αλλά και που ποτέ δεν πλήρωναν.
Σήκωσαν έτσι τα μανίκια, μπήκαν στην δουλειά και βάλθηκαν να κάνουν από μόνοι τους την πόλη τους «το στολίδι της Μεσογείου». Με απόφαση του Warren εξέλεξαν διαβοής το 1878 τον πρώτο Δήμαρχο τους, το Χριστόδουλο Καρύδη που παρέμεινε μέχρι το θάνατο του το 1885 και που ήταν ταυτόχρονα και ο πρώτος ελληνοκύπριος Δήμαρχος της Κύπρου. Δραστήριος έμπορος και ναυτιλιακός πράκτορας γνώριζε καλά τις ανάγκες και τις προτεραιότητες της πόλης. Αντικατέστησε τον μέχρι τότε Τούρκο «Καϊμακάμη» που ο Warren τον κατηγόρησε ως καταχραστή και τον έπαυσε.
Ως δημαρχιακό «μέγαρο» ενοικιάσθηκε μια μικρή διώροφη κατοικία στην αρχή της οδού Αγίου Ανδρέου στο ανώγειο της οποίας στεγάστηκαν οι πρώτες βασικές δημοτικές υπηρεσίες ενώ στο ισόγειο μαγαζί το πρώτο υποτυπώδες ταχυδρομείο και τηλεγραφείο.
Επί δημαρχίας Καρύδη μπήκαν οι βάσεις ενός καλά μελετημένου εξωραϊστικού προγράμματος με τις απαιτήσεις της εποχής. Η μέριμνα του νεοσυσταθέντος Δημοτικού Συμβουλίου στράφηκε αμέσως στην καλύτερη καθαριότητα της πόλης και μπήκαν κανονισμοί και απαγορεύσεις για ευπρεπέστερη εμφάνιση της καθώς και στην επιβολή διατιμήσεων στα τρόφιμα για να παταχθεί η αισχροκέρδεια.
Πλακοστρώθηκαν οι κύριοι δρόμοι της και μάλιστα εδώ έπαιξε σημαντικό ρόλο και η εμπορική δραστηριότητα του νέου Δημάρχου αφού ανάμεσα σε άλλα ήταν και εργολάβος και προμηθευτής των πετρών από τα γύρω λατομεία για να κτιστούν και τα πρώτα κυβερνητικά κτήρια. Κατασκευάστηκαν ακόμα μερικά σημαντικά αντιπλημμυρικά έργα, ιδιαίτερα μετά την μεγάλη πλημμύρα του 1880. Κατασκευάστηκε υδραγωγείο (γνωστό και σήμερα ως «χαβούζα» παρά τη λεωφόρο Μακεδονίας) για την ύδρευση της πόλης αφού μέχρι τότε προμηθεύονταν το νερό από λάκκους αμφίβολης υγιεινής ή από νεροφόρους που γυρνούσαν στην πόλη πουλώντας το πολύτιμο αγαθό σε κούζες πάνω σε κάρα.
Ιδρύθηκε Δημοτικό Νοσοκομείο εκεί που αργότερα έγιναν τα Δημοτικά Λουτρά, απέναντι από το σημερινό ΓΣΟ και Δημοτικό Φαρμακείο, διορίζοντας ως πρώτο του φαρμακοποιό τον μεγάλο μας εθνικό ποιητή Βασίλη Μιχαηλίδη- εξ ου και το παρατσούκλι του «ο Σπετσέρης».
Φωταγωγήθηκαν οι σκοτεινοί κύριοι δρόμοι της πόλης με φανούς από φυτίλι. Παράλληλα οι Άγγλοι έφτιαξαν όπως είπαμε την μεγάλη αποβάθρα και το νέο Διοικητήριο, για να χρησιμοποιηθεί αργότερα ως Τελωνείο αφού το Διοικητήριο μεταφέρθηκε απέναντι από το σημερινό Δημαρχείο (που πολύ αργότερα κτίστηκε) και που ετοιμάζεται σήμερα να δεχθεί την Πρυτανεία του ΤΕΠΑΚ.
Λαμβάνοντας κανείς υπόψιν τα πενιχρότατα έσοδα του Δήμου, το όλο έργο της δημαρχίας Χριστόδουλου Καρύδη μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις πιο φωτισμένες.
