CY317... η τελευταία προσγείωση
Αεροδρόμιο Λευκωσίας 1974
Μέρες των μαύρων επετείων, του πραξικοπήματος και της τούρκικης εισβολής. Μέρες μνήμης με πληγές για μας που ζήσαμε τα γεγονότα, μέρες διδαγμάτων για τους νεώτερους που οφείλουν να μάθουν. Ναι μεν ο ξένος παράγοντας έπαιξε το σημαντικότερο ρόλο στην καταστροφή της πατρίδας μας, όμως οι ντόπιοι και πρωτίστως χούντα των Αθηνών καθόρισαν όλα εκείνα τα στοιχεία του εγκλήματος.
Πέμπτη 18/7/1974, τρεις μέρες μετά το προδοτικό πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου.
Όλα βρίσκονται υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματιών. Οι δημόσιες υπηρεσίες υπολειτουργούν με τους πραξικοπηματίες και τα υποτελή ανδρείκελα τους στα διάφορα πόστα. Τέτοια υπηρεσία και το αεροδρόμιο Λευκωσίας με τις Κυπριακές Αερογραμμές πρωτίστως, όπου θα έπρεπε πάση θυσία να αρχίσουν να λειτουργούν δίνοντας την εικόνα ότι δεν επηρεάστηκε τίποτε από την εσωτερική αλλαγή κι ότι η απουσία της κυβέρνησης Μακαρίου δεν διαφοροποίησε την οικονομική, κοινωνική και πολιτική κατάσταση προς το χειρότερο.
Οι πραξικοπηματίες επαναλειτούργησαν το αεροδρόμιο στις 18 Ιουλίου με πτήσεις, κυρίως των Κυπριακών Αερογραμμών. Μία από τις πτήσεις ήταν κι αυτή που πραγματοποίησε ο κυβερνήτης Αδάμος Μαρνέρος, με προορισμό το Λονδίνο. Αρκετή η ζήτηση για την εξασφάλιση μιας θέσης κυρίως από Άγγλους τουρίστες. Χρειαζόταν να έχεις αρκετή τύχη και ίσως μεγάλο μέσο για να εξασφαλίσεις μία θέση. Τα αεροπλάνα που είχαν τότε οι Κ.Α. ήταν 2 TRIDENT 2, 2 TRIDENT1E και 1 BAC 1-11, αγγλικής κατασκευής με μέγιστη δυνατότητα μεταφοράς επιβατών 110.
Σ’ αυτή τη πτήση (CY326) με προορισμότο Χήθροου έγινε και μια υπέρβαση με μείωση των αεροσυνοδών κατά ένα για να επιβιβάσουν ένα επιπλέον επιβάτη που ήταν επείγουσα περίπτωση. Μάλιστα, όπως μου ανέφερε ο κυβερνήτης της πτήσης Αδάμος Μαρνέρος, λόγω των ψηλών θερμοκρασιών και επειδή το αεροπλάνο ήταν υπερπλήρες δεν ήταν δυνατό να πάρει τα απαιτούμενα καύσιμα, όπως επιβαλλόταν για να πάει κατευθείαν στο Λονδίνο, αλλά με ενδιάμεσο σταθμό ανεφοδιασμού την Αθήνα. Ένα από τα μειονεκτήματα των αεροπλάνων του τύπου αυτού ήταν ότι λόγω του μικρού μήκους του διαύλου του αεροδρομίου Λευκωσίας και των ψηλών θερμοκρασιών εδάφους το καλοκαίρι, πολύ συχνά δεν ήταν δυνατό να πάει απ’ ευθείας στο Λονδίνο με πλήρες φορτίο (καύσιμα, επιβάτες κλπ).
Στη συγκεκριμένη πτήση με πλήρες φορτίο επιβατών, με θερμοκρασίες περιβάλλοντος ψηλές (Ιούλιος), φορτώθηκαν λιγότερα καύσιμα. Στις 18:15 της Πέμπτης, απογειώθηκε το αεροπλάνο TRIDENT 1E για το Χήθροoυ και με ενδιάμεσο σταθμό, για ανεφοδιασμό, το αεροδρόμιο του Ελληνικού, χωρίς αποβίβαση ή επιβίβαση επιβατών. Το αεροπλάνο έφθασε στο Χήθρoου ξημερώματα της Παρασκευής 19 Ιουλίου. Το αεροπλάνο θα το παραλάμβανε άλλο πλήρωμα, αφού θα ετοιμαζόταν, για να επιστρέψει στην Κύπρο. Από εκεί, πάλι την ίδια μέρα αργά θα γινόταν επιστροφή στο Χήθροoυ, για επανάληψη της διαδρομής.
Ο κυβερνήτης Μαρνέρος βρισκόταν σε συνεχή αγωνία για τις τραγικές στιγμές που περνούσε η πατρίδα μας. Όπως όλος ο κόσμος, εκτός από τη χούντα και τους εκπροσώπους της, ανάμενε την τουρκική αντίδραση στο επάρατο πραξικόπημα. Τα τηλεοπτικά κανάλια λίγο πολύ βεβαίωναν την επερχόμενη εισβολή. Μάλιστα τηλεφώνησε στο Foreign Office για να μάθει πως εκτιμούσαν την κατάσταση στην Κύπρο. Του άφηναν να νοηθεί ότι μάλλον επίκειται τουρκική εισβολή. Μπροστά σ’ όλα αυτά θεώρησε καλό να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον τότε γενικό διευθυντή των Κυπριακών Αερογραμμών Ευδόκιο Σάββα. Του ανέφερε τις πληροφορίες που είχε και τις εκτιμήσεις από την κατάσταση. Προσπαθούσε να τον πείσει να μην γίνει η πτήση CY 317 από το Χήθρoου στη Λευκωσία. Ήταν σχεδόν επιβεβαιωμένη η τουρκική εισβολή για την επόμενη μέρα το πρωί. Το γνώριζαν αυτό όλοι εκτός Κύπρου και μόνο οι ηγετίσκοι που βρέθηκαν κακή τη μοίρα στα ηνία της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν το γνώριζαν.
Ο Ευδόκιος Σάββα, τηρώντας προφανώς τις διαταγές ηγετίσκων που ήθελαν να δείχνουν ότι τα πάντα λειτουργούν ομαλά στην Κύπρο, δεν άκουγε τίποτε άλλο εκτός από τις δικές τους ιδέες. Γι’ αυτό ο κυβερνήτης Μαρνέρος με τους συγκυβερνήτες William Andrew sκαι Martin Nuttle-Smith και πενταμελές πλήρωμα αεροσυνοδών, κατά τις 7 το βράδυ τις 19ης Ιουλίου πήγε στο αεροδρόμιο Χήθρoου, για να παραλάβει το αεροπλάνο TRIDENT 1E που θα έφθανε από την Κύπρο. Ήταν το ίδιο με το οποίο ήλθε από τη Κύπρο, με κωδικό 5ΒDAE. Ο Μαρνέρος και πάλιν ήλθε σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ευδόκιο Σάββα, ζητώντας να ακυρωθεί η πτήση ενόψει της αναμενόμενης πλέον τουρκικής εισβολής. Μάλιστα οι επιβάτες που θα πήγαιναν στην Κύπρο ήσαν συνολικά πέντε. Μπροστά στην εμμονή όμως του γενικού διευθυντή των Κυπριακών Αερογραμμών, δεν είχε άλλη επιλογή. Το αεροπλάνο απογειώθηκε στις 8:10 μ.μ ώρα Αγγλίας. Μετά από διαδρομή 2:20 ωρών προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Φιουμιτσίνο της Ρώμης όπου παρέμεινε γύρω στη μία ώρα για ανεφοδιασμό και για έλεγχο. Η πτήση συνεχίστηκε μέχρι τη Ρόδο όπου η αγωνία άρχισε να κορυφώνεται διότι θα έμπαινε σε επικίνδυνη πλέον περιοχή. Μετά την Ρόδο και πολύ κοντά στον εναέριο χώρο της Κύπρου, ο κυβερνήτης Μαρνέρος, παρατήρησε στην οθόνη του ραντάρ πέντε πλοία προερχόμενα από την Αττάλεια. Ήταν γύρω στις 3 το πρωί της 20ης Ιουλίου.
Το αεροπλάνο έφθασε σχεδόν πάνω από τη Λευκωσία, κατά τις 3:30 π.μ, παρατήρησε στο ραντάρ του σήματα τριών πλοίων στη περιοχή του λιμανιού Αμμοχώστου. Μίλησε με τον πύργο ελέγχου και συγκεκριμένα με τον Τάσο Θεοδότου, ζητώντας άδεια να κατεβάσει το αεροπλάνο στα 15000 πόδια και να κατευθυνθεί στο λιμάνι Αμμοχώστου για να δει καλύτερα στο ραντάρ τα πλοία. Του δόθηκε η άδεια και τότε διέκρινε στην οθόνη, ένα μεγάλο πλοίο και δύο μικρότερα, πολύ κοντά στην είσοδο του λιμανιού. Όπως μαθεύτηκε αργότερα το μεγάλο πλοίο ήταν το αγγλικό ελικόπτεροφόρο «Ερμής» μαζί με δύο συνοδευτικά. Στις 3:40 π.μ στο ραντάρ διέκρινε καθαρά 8 αποβατικά σκάφη στην ακτή και 4 άλλα μεγαλύτερα πλοία πιο βαθιά στη θάλασσα. Όλα αυτά τα σχεδίασε πάνω σε χάρτη και τα παρέδωσε σε αξιωματικό της αστυνομίας όταν προσγειώθηκε.
Ενώ πετούσε πάνω από τη Κερύνεια ζήτησε πάλι άδεια από το Ευδόκιο Σάββα να απομακρύνει το αεροπλάνο από τη Κύπρο. Ο Σάββα και πάλι δεν αποδέχθηκε την εισήγηση, εντέλλοντας το Μαρνέρο να προσγειωθεί στη Λευκωσία. Επίσης ζήτησε από τον λειτουργό του πύργου ελέγχου Τάσο Θεοδότου να πληροφορήσει την στρατιωτική διοίκηση Κερύνειας για την παρουσία των πλοίων. Η απάντηση που πήρε ήταν ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Μετά απ’ όλα αυτά προσγείωσε το αεροπλάνο στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Τέσσερις το πρωί 20ης Ιουλίου του 1974. Ήταν η τελευταία προσγείωση αεροπλάνου των Κ.Α.
Ο Αδάμος Μαρνέρος παρέδωσε τα έγγραφα πτήσης, βγήκε από το αεροδρόμιο και ξεκίνησε για το σπίτι του όταν άκουσε ήχους και βγήκε από το αυτοκίνητο. Στον ουρανό είδε μεγάλο αριθμό αεροπλάνων και αλεξιπτωτιστές να πέφτουν. Άρχισαν βομβαρδισμοί προς την ΕΛΔΥΚ και το αεροδρόμιο, κτυπώντας και το αεροπλάνο που λίγο πριν είχε προσγειώσει. Ήταν γύρω στις 4:50 το πρωί. Φαίνεται ότι οι Τούρκοι παρακολουθούσαν τη πτήση και ανάμεναν να προσγειωθεί, να φύγουν οι επιβάτες και μετά να αρχίσουν το ανοσιούργημα τους για να μην κατηγορηθούν ότι κτύπησαν πολιτικό αεροπλάνο. Ήταν η τελευταία πτήση των Κυπριακών Αερογραμμώνη CY317 από το Λονδίνο που προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Λευκωσίας.
