Διαφθορά
Οι ρίζες της διαφθοράς φαίνεται να πηγάζουν πολύ βαθιά
H πληθώρα των σκανδάλων που ακούμε καθημερινά έχει φτάσει σε σημεία ανεπανάληπτα. Έχω την άποψη ότι η κοινωνία μας δεν έχει αντιμετωπίσει τόση πολλή διαφθορά στο παρελθόν.
Και αυτό είναι ένα ερώτημα για το τι συμβαίνει στην Κύπρο σήμερα. Θα προσπαθήσω εν συντομία να περιγράψω πιθανά ασυνείδητα σενάρια που κρύβονται πίσω από το διεφθαρμένο μυαλό. Φαίνεται ότι τη δυνατότητα για διεφθαρμένες προθέσεις την έχουμε λίγο-πολύ όλοι μας.
Σε κάποια φάση στον πρώτο χρόνο ζωής το βρέφος αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει κάποιο άτομο που ικανοποιεί τις σωματικές και συναισθηματικές του ανάγκες. Μαθαίνει τρόπους να χειρίζεται την μητέρα για να παίρνει αυτό που θέλει. Έτσι έχουμε την πρώτη εκμετάλλευση του ανθρώπου. Μέσα από την αντίληψη της μητέρας ως την μόνη ελπίδα επιβίωσης, θα αναπτυχτεί η αγάπη προς αυτήν. Κάτι τέτοιο ήθελε να εξηγήσει ο Φρόιντ όταν είπε ότι το μίσος είναι αρχαιότερο της αγάπης.
Στα μετέπειτα στάδια ανάπτυξης το βρέφος αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει και ένας πατέρας ο οποίος έχει ιδιαίτερη σχέση με την μητέρα. Επίσης αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει την αποκλειστικότητα που νόμιζε από την μητέρα και θα πρέπει να βρεθούν τρόποι να διαχειριστεί αυτή την τριαδικότητα. Θα αναπτύξει πιθανές επιθυμίες και φαντασιώσεις για απομάκρυνση του πάτερα από την εικόνα αλλά την ιδία στιγμή έχει την εντύπωση ότι παρόμοιες επιθυμίες έχει και ο πατέρας. Έτσι για το συμφέρον του κρύβει τις πραγματικές του επιθυμίες. Η μητέρα θεωρείτε ως η κύρια πηγή συναισθημάτων, τροφής, επιβίωσης και φροντίδας, και ο πατέρας πιθανό να θεωρείτε απειλή. Αυτές οι ψυχικές διαδικασίες στο βρέφος είναι αμφιθυμικές, και παρόλες τις συνειδητές και ασυνείδητες επιθυμίες για απομάκρυνση του πατερά υπάρχει και η επιθυμία της παρουσίας του η οποία είναι απαραίτητη για την ψυχική του υγεία.
Ακόμη εντονότερες συγκρούσεις θα ακολουθήσουν στο μετέπειτα Οιδιπόδειο στάδιο όπου η σεξουαλική ορμή θα απομακρυνθεί από το στόμα και τις ανάγκες για επιβίωση. Το αγόρι ξανά θα επιθυμεί αποκλειστικότητα από την μητέρα – η μητέρα θεωρείται ο ιδανικότερος σύντροφος – και ο πατέρας ξανά φέρει απειλή. Οι απαγορευμένες σεξουαλικές επιθυμίες προς τη μητέρα θα δημιουργήσουν ανησυχίες τιμωρίας και ευνουχισμού. Το παιδί ξανά θα πρέπει να κρύψει τις αληθινές του προθέσεις. Κάπου εδώ, ξεκινά και η δημιουργία του υπερεγώ, το ψυχικό κομμάτι υπεύθυνο για την τήρηση του νόμου, της τάξης και της ηθικής. Ακόμα πιο δύσκολο έργο έχει το κοριτσάκι που θα πρέπει να αλλάξει το αντικείμενο αγάπης από την μητέρα προς τον πάτερα.
Οι διεφθαρμένοι πολιτικοί, τραπεζίτες, επιχειρηματίες, μας δίνουν την εντύπωση ενός βρέφους που αρνείται να δεχτεί την πραγματικότητα. Στο ναρκισσιστικό του στάδιο το βρέφος δεν έχει αντίληψη άλλων ατόμων. Μέσα στην παντοδυναμία του αυτός είναι ο κυρίαρχος του σύμπαντος, η πραγματικότητα είναι μια σκληρή και τραυματική αντίληψη που θα έρθει σιγά σιγά.
Όπως τα βρέφη, έτσι και οι διεφθαρμένοι «ισχυροί άντρες» δεν έχουν περιορισμό στα θέλω τους. Παραμερίζουν τους άλλους, αδιαφορώντας για τις συνέπειες των πράξεων τους. Σαν βρέφος που επιθυμεί να καταβροχθίσει την μητέρα και όλα τα καλά που έχει να προσφέρει, οι διεφθαρμένοι καταβροχθίζουν τα πάντα – και δεν χορταίνουν με τίποτα. Σαν το παντοδύναμο βρέφος, δεν πιστεύουν ότι θα πιαστούν ποτέ ή θα τιμωρηθούν, η ηθική έτσι κι αλλιώς είναι μια αρετή που τα βρέφη δεν έχουν ακόμη αποκτήσει. Ενεργούν βάση της Φροϋδικής «αρχής της ηδονής» (Pleasure Principle) και απέχουν πολύ από την «αρχή της πραγματικότητας» (Reality Principle)
Είναι εύλογο ερώτημα το τι πήγε τόσο στραβά στην περίπτωση των διεφθαρμένων ατόμων της Κύπρου. Αυτά τα άτομα χρίζουν μιας μακρόχρονης ψυχανάλυσης καθώς οι ρίζες της διαφθοράς φαίνεται να πηγάζουν πολύ βαθιά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτά τα άτομα κάπου στο ασυνείδητο τους διατηρούν έντονη μία επιθυμία - να μείνουνε πάντα παιδιά. Είναι μια επιθυμία φυσιολογική σε όλους, μια υγιείς φαντασίωση, αλλά με μια μικρή διαφορά - oι διεφθαρμένοι μας προχώρησαν από την φαντασίωση στην πράξη.
*Πάρης Κάσινος, Ψυχαναλυτής (BSc, MA Psychoanalysis) Email:
