Είναι καταραμένα τα Κυπριακά αποθέματα υδρογονανθράκων;

Απαιτούνται λεπτομερής σχεδιασμός και διαχείριση

Πρόσφατα, η Κύπρος ανακάλυψε ότι πιθανότατα διαθέτει τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Αποκλειστική Οικονομική της Ζώνη (AOZ).

Ωστόσο, προκειμένου να καταστεί η νεότερη χώρα παραγωγής ενέργειας της Μεσογείου, απαιτούνται λεπτομερής σχεδιασμός και διαχείριση σε σχέση με τα αποθέματα υδρογονανθράκων της. Διαφορετικά, η Κύπρος μπορεί να υποκύψει στη λεγόμενη «κατάρα των πόρων» (“resourcecurse”), όπως την αποκάλεσε ο RichardAuty το 1993).

Η «κατάρα των πόρων», υποστηρίζει ουσιαστικά ότι εάν πάρα πολύ εύκολο χρήμα πλημμυρίσει ένα έθνος μπορεί να φέρει τον πληθωρισμό και τη διαφθορά, μαζί με άλλα συναφή. Σύμφωνα με εμπειρογνώμονες, η «κατάρα των πόρων» είναι ένα σύνηθες φαινόμενο σε χώρες με αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά με αδύναμους θεσμούς, κακή διακυβέρνηση, έλλειψη σχετικής εμπειρίας, ανεπαρκούς υποδομής εξόρυξης και αδυναμίας αποτελεσματικής προστασίας υποδομών και εγκαταστάσεων. Γι αυτό τα έσοδα που προέρχονται από τα αποθέματα υδρογονανθράκων μπορούν να οδηγήσουν σε διαφθορά. Η φτώχεια και η διαφθορά είναι διαδεδομένες σε χώρες της Αφρικής, όπως το Νότιο Σουδάν, την Γκάνα, και αλλού, παρ όλο το φυσικό πλούτο που διαθέτουν.

Ίσως τα έσοδα του φυσικού αερίου θα μπορούσαν να συμβάλουν στο βιοτικό επίπεδο της Κύπρου, αλλά μόνο αν χρησιμοποιηθούν με σύνεση για να εξασφαλιστεί δίκαιη κατανομή του πλούτου. Δείτε τη Νορβηγία, η οποία χρησιμοποιεί τα έσοδά της με σύνεση, και παράλληλα δείτε τις Αφρικανικές χώρες, που προαναφέρθηκαν, οι οποίες παρά το γεγονός ότι έχουν τεράστια έσοδα από την εκμετάλλευση των πόρων τους, παραμένουν φτωχές εξαιτίας της διαφθοράς και των συγκρούσεων.

Ασθενής ρύθμιση, νομικά κενά και ανεπαρκείς πολιτικές θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανεξέλεγκτη και μη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι δραστηριότητες εξόρυξης μπορεί να οδηγήσουν σε μικρό τοπικό όφελος που δεν θα αντισταθμίζει την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Φυσικά η Κύπρος έχει μια πιο διαφανή κοινωνία σε σύγκριση με άλλες χώρες που παράγουν πετρέλαιο και αέριο και η κοινωνία της επιθυμεί να διασφαλίσει την περιβαλλοντική και αειφόρο ανάπτυξη που θα εφαρμόζεται σε περιοχές όπου θα εξορύσσεται και παράγεται το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Επίσης, η Κύπρος εφάρμοσε το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο, (π.χ. Την Εκτίμηση των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Σχέδια και/ή Προγράμματα, σε εναρμόνιση με την σχετική ευρωπαϊκή, οδηγία, η οποία απαιτεί Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση για την εξέταση της περιβαλλοντικής προστασίας και την αειφόρο ανάπτυξη, στις αποφάσεις που αφορούν τα σχέδια και τα προγράμματα της κυβέρνησης.)

Εκτός από την εφαρμογή των σχετικών Ευρωπαϊκών και εθνικών νομοθεσιών, η Κύπρος έχει επικυρώσει το 1988 τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, ή οποία προβλέπει, μεταξύ άλλων για τη διαχείριση των θαλάσσιων φυσικών πόρων.

Επιπλέον, η Κύπρος εισήλθε σε αρκετές περιφερειακές διμερείς συμφωνίες με τις γειτονικές της χώρες όπως Αίγυπτο, Λίβανο και Ισραήλ, για την οριοθέτηση των ΑΟΖ τους. Επίσης, η Κύπρος εισήλθε πρόσφατα σε ένα στρατηγικό μνημόνιο συμφωνίας με ορισμένες διεθνείς εταιρείες σε σχέση με την κατασκευή ενός τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρο. Αλλά χρειάζεται ισχυρή κανονιστική ρύθμιση και μια δίκαιη συμφωνία για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Διαφορετικά, η διαδρομή για την παραγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου μπορεί να αποδειχθεί αρκετά σύντομη.

Σίγουρα, υπάρχουν πολλές λύσεις, αλλά σπάνια επιβάλλονται επειδή τα ενδιαφερόμενα μέρη διστάζουν να τις εφαρμόσουν, όπως η διαφάνεια, η λογοδοσία, η πρόσβαση στις πληροφορίες, η δημόσια διαβούλευση και η εμπλοκή της κοινωνίας σχετικά με το πώς οι δραστηριότητες εξόρυξης και τα αναμενόμενα έσοδα από αυτές θα τυγχάνουν διαχείρισης από τις διεθνείς εταιρείες και την Κύπρο αντίστοιχα.

Επομένως, απαιτούνται ισχυροί μηχανισμοί προϋπολογισμού, στη σφαίρα της διαχείρισης των πόρων, για να διασφαλιστεί ότι τα χρήματα καταλήγουν εκεί όπου χρειάζεται, όπως οι τομείς της υγείας της εκπαίδευσης και του περιβάλλοντος. Επίσης λόγω της οικονομικής κρίσης, είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας για χιλιάδες ανέργους. Επιπλέον, η εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου θα πρέπει να είναι επωφελής τόσο για τις τωρινές όσο και τις μελλοντικές γενιές.

Επομένως, η εισαγωγή των καλύτερων πρακτικών διαχείρισης των πόρων θα είναι σημαντική για την Κύπρο. Οι πρακτικές αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν ένα κρατικό επενδυτικό ταμείο όπως το μοντέλο της Νορβηγίας και ένα νόμο διαχείρισης των πόρων, που θα μπορούσαν να προβλέπουν πώς θα δαπανώνται τα έσοδα και πώς θα γίνεται η διαχείριση των πόρων αντίστοιχα.

Οι εν λόγω νόμοι και κανονισμοί θα πρέπει να περιλαμβάνουν διασφαλίσεις που να εμποδίζουν την αναποτελεσματική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της χώρας. Έτσι, η Κύπρος μπορεί να έχει αυξημένες πιθανότητες να πετύχει στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου και να αποδείξει ότι η «κατάρα των πόρων» μπορεί να αποφευχθεί.

Όμως εάν δεν αποφευχθεί η περιβαλλοντική καταστροφή, τότε μπορούμε να μιλούμε για «κατάρα». Αυτή θα πρέπει να θεωρείται προσβλητική και καταστροφική, τόσο για τις τωρινές όσο και τις μελλοντικές γενιές. Πραγματική όμως κατάρα για την Κύπρο θα είναι και η επιβουλή της Τουρκίας, που επιχειρεί με απειλές και εκβιασμούς να καταστεί συνδιαχειριστής, αν η δική μας πλευρά δεν υπερασπίσει αποτελεσματικά την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ελπίζουμε ότι η Κύπρος ως μία νέα χώρα στην οποία βρέθηκε φυσικό αέριο και πετρέλαιο, θα τα καταφέρει, να γίνει τελικά παράδειγμα προς μίμηση.